برگزاری نشست معرفی کتاب «ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی» در دانشگاه تهران

نشست معرفی کتاب «ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی» نوشته دکتر عباس خلجی با حضور نویسنده اثر، دکتر کسرایی منتقد و دکتر رمضانی مدیر مجموعه بوکا و به همت انجمن اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به عنوان دومین گام از سلسله نشست‌های نقد درونی گفتمان اصلاح‌طلبی برگزار شد.مشروح گزارش این نشست که در سالن مرکز مطالعات بین‌الملل دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد به شرح ذیل می باشد:

دکترخلجی: «علی‌رغم گذشت ۱۳ سال این جریان سیاسی هنوز از ناکامی خود درس نگرفته‌است.»

این کتاب با هدف مساله‌واره و پرابلامتیک کردن گفتمان اصلاح‌طلبی به نگارش درآمده است، تا بتواند علل ناکامی آن را مورد بررسی قرار دهد. در واقع سوال اصلی این بود که چرا گفتمان اصلاح طلبی از نظر سیاسی ناکام ماند و علل نظری این ناکامی چیست؟پژوهش در سه بخش سازمان یافته که بخش نخست سه فصل و دو بخش دیگر هر کدام چهار فصل را شامل می‌شوند. بخش اول کتاب چهارچوب نظری بوده که شامل روش‌شناسی و بنیان‌های نظری را شده و ناسازه‌های گفتمان اصلاح‌طلبی را مورد بررسی قرار داده است.

در بخش دوم کتاب ناسازه‌های نظری گفتمان اصلاح‌طلبی در چهار مولفه جامعه مدنی دینی، مردم‌سالاری دینی، حقوق بشر اسلامی و قانون‌گذاری اسلامی تبیین شده است که هر کدام در یک فصل مجزا مورد بررسی قرار گرفته‌اند.در بخش سوم نقش ناسازه‌های نظری در ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این بخش از کتاب چهار مرحله مورد بررسی قرار گرفته است: فروپاشی اجماع اصلاح‌طلبان، تردید در اصول گفتمان اصلاح‌طلبی، طرح ایده عبور از اصلاح‌طلبی و پایان اقبال اجتماعی و افول گفتمان. در پایان کتاب نیز جمع بندی و نتیجه‌گیری‌ مطرح شده لست.

دکتر خلجی در انتهای نخستین بخش از صحبت‌های خود ضمن انتقاد از درس نگرفتن این جریان سیاسی از ناکامی گذشته علی‌رغم گذشت ۱۳ سال، نسبت به رویکرد نظری جدید نسل جوان اصلاحات ابراز امیدواری کرد.

دکتر رمضانی مدیر انتشارات بوکا: «کار دکتر خلجی، یکی از نگین‌های انتشارات ماست.»

دکتر احمد رمضانی مدیر انتشارات بوکا دومین سخنران جلسه، ضمن تشکر از انجمن اسلامی دانشکده حقوق و علوم سیاسی برای برگزاری این نشست، فلسفه شکل گیری احزاب و جریا‌های سیاسی در هر کشور را نقد برنامه‌ها، سیاست‌ها، عملکردها و چشم‌اندازها دانست. وی افزود: برای رسیدن به مفاهیمی مثل دولت متعالی، کشور متعالی و…  باید انعطاف‌پذیر، نقدپذیر و پویا باشیم. پویا بودن نه به معنای تخریب خود بلکه به معنای بازتعریف و بازسازی خود است.

کار دکتر خلجی در نقد درون گفتمانی اصلاح‌طلبی بسیار ارزنده بود و انتشارات بوکا تلاش خود را برای کمک به این فضاسازی انجام داده‌است. وظیفه ناشر این است که دیالوگ‌ها را برای بلندتر شنیده شدن وکمک به اندیشیدن بر شانه‌های اندیشه افراد بزرگ‌تر کند. معتقدم کار دکتر خلجی یکی از نگین‌های انتشارات ما می‌باشد.

دکتر کسرایی: «ایران جامعه‌ای پرالتهاب است که در طول ۱۰۰ سال گذشته غیر از دو انقلاب ده‌ها شورش و دو کودتا را به خود دیده است.»

سومین سخنران جلسه، دکتر محمد سالار کسرایی، معاون فرهنگی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سخنان خود را با تاکید لزوم خواندن این کتاب به دانشجویان علاقه‌مند به رویدادهای دو دهه اخیر ایران آغاز کرد. دکتر کسرایی خلجی را فردی وارسته، عالم و نگارنده‌ای بسیار خوب معرفی کرد و ادامه داد: «مطالب کتاب بسیار ارزنده و مهم هستند به طوری‌که نمی‌توان از خط به خط آن گذشت. ورود به چنین موضوعی آن هم زمانی که خود فرد علاقه به این جریان سیاسی دارد بسیار دشوار است. آقای دکتر خلجی تلاش کردند ریشه‌های فکری جریان اصلاح‌طلبی را مورد وارسی مجدد قرار دهند؛ که این ریشه‌ها دارای چه تناقضات درونی هستند و این تناقضات بعدها چه مشکلاتی را در بحث اجرا به وجود آورد.»

دکتر کسرایی اصلاح‌طلبی در ایران را دارای سابقه‌ای بیش از ۱۵۰ سال دانست، به طوری‌که از زمان قائم مقام و امیرکبیر به بعد به طور معمول از بالا یا از پایین، جریان‌ها و افرادی تلاش کردند روند امور را اصلاح کنند. وی با طرح سوالاتی از قبیل اینکه چرا اصلاحات در ایران ناکام می‌ماند؟ چرا امیرکبیر میجی نشد؟ و چرا خاتمی ماهاتیر محمد نشد؟ سخنان خود را این‌گونه ادامه داد: «سوال این‌جاست که چرا اصلاحات چه با رویکرد دینی و چه با رویکرد غیر دینی در ایران شکست خورد؟ به همین دلیل است که ایران جامعه‌ای پرالتهاب است که در طول ۱۰۰ سال گذشته غیر از دو انقلاب ده‌ها شورش و دو کودتا را به خود دیده است. کدام یک از کشورهای خاورمیانه اینقدر تحولات داشتند؟ از این حیث شاید فقط می‌توانیم خود را با روسیه قیاس کنیم که در آن‌جا چهار انقلاب رخ داده است. بنابراین برای دانشجویان علوم سیاسی این سوال مطرح می‌شود که آیا ما باید یک مقاومت شکننده را اصل قرار دهیم؟ و یا به قول آقای کاتوزیان بگوییم جامعه ایران یک جامعه کوتاه مدت است، که چیزی را شروع کرده در میان راه رها می‌کند و دوباره از سر خط چیز دیگری آغاز می‌کند؟ یا واقعا منطقی برای تحولات ایران وجود دارد؟ به نظر من ورود مدرنیته در ایران یک شکاف اجتماعی در ساخت اجتماعی و فکری ایران ایجاد کرد. از آن زمان تا امروز این موضوع دست از سر م برنداشته است. جامعه، فرهنگ و سیاست در ایران ناچار است تکلیف خود را با مدرنیته روشن کند. این شکاف جامعه ایران را به دو شق اساسی تقسیم کرد: کسانی که خواهان پیشبردن پروسه مدرنیته در ایران هستند و کسانی که مخالفت می‌کنند. این جریان از زمان مشروطه به بعد ادامه یافته است.»

کسرایی ادامه داد: «دکتر خلجی تلاش کرده است بگوید که نظریه‌پردازان اصلاح طلبی چه درون‌مایه نظری را برای این گفتمان تولید کردند و آن‌چه تولید شده چه تناقضاتی با مفهوم اصلاح‌گری و توسعه سیاسی دارد؟ مثلا اگر گفتمان آقای خاتمی یا گفتمان اصلاحات آزادی و جامعه مدنی است؛ خود اندیشه خاتمی چه تناقض‌های درونی دارد که این تناقضات در جایی به هم می پیچند و مانع از پیشبرد اصلاحات می‌شوند؟»

کتاب دکتر خلجی چند کتاب در یک کتاب است!

دکتر کسرایی در بخش دوم سخنان خود گفت: «اگرچه دکتر خلجی می‌گویند تمرکز این کتاب بر نظریه‌هاست، اما تمام مسایل اجتماعی را نیز در تحلیل خود دخیل نموده اند؛ لذا من می گویم کتاب دکتر خلجی چند کتاب در یک کتاب است و به لحاظ روش‌شناسی این کتاب، کتابی نیست که با روش‌شناسی گفتمانی نوشته شده باشد. برخی مطالب اگرچه در کتاب موجود است اما در لابه‌لای مطالب دیگر پنهان مانده‌اند و برخی مطالب شفافیت لازم را ندارند.» کسرایی از زیاده نویسی دکتر خلجی انتقاد کرد و گفت: «مطالب گفته شده چیزی از ارزش نوشته‌هایی که دکتر خلجی بسیار پرمعنا و بسیار زیاد در کنار هم گذاشته کم نمی کند.»

در بخش پایانی این نشست دکتر خلجی و دکتر کسرایی ضمن پاسخ‌گویی به سوالات در خصوص نقد وضعیت فعلی گفتمان اصلاح طلب و مسیر پیش روی این جریان به گفتگو پرداختند.

در حاشیه این نشست تعداد ۵ جلد کتاب با موضوعات مرتبط با حوادث تاریخی و سیاسی متعلق به انتشارات بوکا به انجمن اسلامی دانشکده اهدا شد و  کتاب ناسازه‌های نظری و ناکامی سیاسی گفتمان اصلاح‌طلبی با ۲۰ تخفیف در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت.